Un Monde (Playground)

Η Nora (Maya Vanderbeque) είναι ένα 6χρονο κοριτσάκι που μόλις έχει αρχίσει να πηγαίνει στο σχολείο. Όταν βλέπει με τα ίδια της τα μάτια τον αδελφό της, Abel (Gunter Duret), να πέφτει θύμα εκφοβισμού από ορισμένους συμμαθητές του, κάνει ό,τι μπορεί για να τον προστατεύσει. Ο Abel, όμως, την αναγκάζει να μη μιλήσει για αυτό που του συμβαίνει ούτε στους καθηγητές ούτε στον πατέρα τους. Αντιμέτωπη με μεγάλο ηθικό δίλημμα, η Nora προσπαθεί να καταλάβει τι είναι σωστό να πράξει, ενώ ταυτόχρονα βλέπει τον αδελφό της να μετατρέπεται από θύμα σε θύτη.

Έχοντας ως εμφανείς επιρροές και δασκάλους τους αδελφούς Dardenne και το λιτό σινεμά τους, αλλά και τις πρόσφατες δουλειές του Ούγγρου Laszlo Nemes («Son of Saul», «Sunset»), η βελγικής καταγωγής σκηνοθέτρια Laura Wandel παραδίδει το μεγάλου μήκους ντεμπούτο της, που έρχεται να προσθέσει έναν ακόμα αξιομνημόνευτο τίτλο στη λίστα με τις ταινίες που αποτυπώνουν τη σχολική εμπειρία και θα έπρεπε να παρακολουθεί κάθε εκπαιδευτικός πριν πάρει την άδεια άσκησης του επαγγέλματός του. Όπως και στις ταινίες των προαναφερθέντων, έτσι κι εδώ η κάμερα μένει διαρκώς κολλημένη στο πρόσωπο της ανήλικης πρωταγωνίστριας, παρακολουθώντας την εξέλιξη της ιστορίας μέσα από τις εκφράσεις και τις αλλαγές της διάθεσής της, ακόμα κι όταν η ίδια δε μιλά ή δεν δρα. Τη στιλιστική αυτή επιλογή την έχουμε βεβαίως ξαναδεί, όμως εδώ λειτουργεί αρμονικά σε σχέση με το θέμα και το υπο-κείμενο της ταινίας.

Το «Playground» μιλά για θέματα με τα οποία όλοι είμαστε, λίγο - πολύ, εξοικειωμένοι: το σχολικό εκφοβισμό, την αδιαφορία της πλειοψηφίας των εκπαιδευτικών, τη βία που γεννάται μέσα σε ένα περιβάλλον το οποίο, υποτίθεται, προορίζεται για την πιο όμορφη κι αθώα ανθρώπινη δραστηριότητα: το παιχνίδι (ο αγγλικός τίτλος, playground, αναφέρεται στο σχολικό προαύλιο). Διακριτικά και μέσα σε μόλις 72 λεπτά ταινίας (θαύμα οικονομίας που θα ζήλευαν ακόμα κι οι σκηνοθέτες του κλασικού αμερικανικού κινηματογράφου), η Wandel καταφέρνει να μιλήσει ουσιαστικά για όλα αυτά, χωρίς να κάνει κήρυγμα, χωρίς να απλοποιεί και χωρίς να προσφέρει απαντήσεις. Θέτει τις ερωτήσεις, φιλμάρει το πρόβλημα και αφήνει το θεατή να σκεφτεί όλα τα υπόλοιπα. Όταν τελειώνει το έργο, νιώθεις ότι παρακολούθησες κάτι πολύ βίαιο και πολύ τραγικό, ενώ στην πραγματικότητα όλα αποτελούν συνειρμικές σκέψεις, μιας και καμία βίαιη εικόνα δεν περιλαμβάνεται σε αυτό το φιλμ.

Χάρη στη σκηνοθετική ικανότητα της Wandel, η ταινία σε αιχμαλωτίζει από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό. Τα κάδρα της είναι τόσο απλά κι όμως τόσο μελετημένα ως προς τι θα συμπεριλάβουν και τι θα αφήσουν έξω. Αυτό που βλέπουμε είναι ο κόσμος όπως τον αντιλαμβάνεται η νεαρή ηρωίδα. Είναι ιδιοφυές, αλήθεια, το εύρημα να φαίνονται τα πρόσωπα των ενηλίκων χαρακτήρων της ταινίας μόνο όταν εκείνοι σκύβουν και πλησιάζουν στο πρόσωπο της μικρής.

Στη μικρή μα άκρως αποτελεσματική διάρκειά της, η ταινία καταφέρνει να συμπεριλάβει τα απολύτως απαραίτητα, να αφήσει απέξω καθετί περιττό και να αφηγηθεί μια καθηλωτική ιστορία με αρχή και μέση, αφήνοντας εντούτοις ανοιχτό το τέλος. Πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, όταν η Wandel αφηγείται την ιστορία ενός κοριτσιού που τώρα ξεκινά το ταξίδι στη ζωή;

Και μιας και αναφέρθηκε η νεαρή πρωταγωνίστρια της ταινίας, οφείλουμε να επισημάνουμε πως η ερμηνεία της είναι καθηλωτική. Με την κάμερα να στέκεται συνεχώς πάνω της, είναι δεδομένο πως η μικρή σηκώνει όλη την ταινία στις πλάτες της. Εξαιρετικά καθοδηγημένη από τη σκηνοθέτρια, η Maya Vanderbeque είναι συναρπαστική ακόμα κι όταν δε μιλά ή δεν κινείται. Κάθε έκφραση του προσώπου της αφηγείται την ιστορία. Το ίδιο αποτελεσματική είναι κι η ερμηνεία του Gunter Duret, ο οποίος υποδύεται τον Abel, το λίγο μεγαλύτερο αδελφό της Nora.

Κάνοντας την εμφάνισή του από το πουθενά για να διεκδικήσει με αξιώσεις τον τίτλο μιας από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς, το «Playground» θα πρέπει να λογίζεται ως ένα από τα ωραιότερα σκηνοθετικά ντεμπούτα των τελευταίων χρόνων. Είναι μια ταινία κατάλληλη για σχολικές προβολές, αφενός λόγω της μικρής της διάρκειας, αφετέρου λόγω του θέματος και της αποτελεσματικότητας με την οποία το διαχειρίζεται η δημιουργός. Ένα φιλμ που αξίζει να συζητηθεί και να το δουν όσο περισσότεροι θεατές γίνεται στη σκοτεινή αίθουσα.

Πρεμιέρα στην Ελλάδα: 06-10-2022  |  Διανομή: Cinobo