Ο Leaf Rafael Bottom (όπως είναι το πραγματικό όνομα του Joaquin Phoenix) γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1974 στο San Juan του Πουέρτο Ρίκο. Η μητέρα του Arlyn Dunitz ήταν γραμματέας στο Μανχάταν και ήταν παντρεμένη με ένα χείριστη ηλεκτρονικών υπολογιστών. Σύντομα εκείνη βαρέθηκε τη μονότονή ζωή της και σε ηλικία 24 χρόνων το 1968, παράτησε τη δουλεία της και άφησε τον άντρα της για να πάει στη Καλιφόρνια. Εκεί γνώρισε το John Lee Bottom τρία χρόνια νεότερο της. Το 1970 απέκτησαν το πρώτο τους γιο τον River Bottom και το 1974 εγκαταστάθηκαν στο Πουέρτο Ρίκο όπου γεννήθηκε ο Leaf. Στη συνεχεία μετακόμισαν στη Βενεζουέλα όπου έμειναν αλλά δυο χρόνια οπότε γεννήθηκε και η Liberty. Το 1978 γεννήθηκε το τελευταίο παιδί της οικογένειας Botton (ή Summer).

Ήταν πάρα πολύ φτωχή οικογένεια αλλά ο John και η Arlyn ήταν παραδόξως πολύ αισιόδοξoi. Είχαν πλέον αποκτήσει το επώνυμο Phoenix, ένα συμβολισμό για την αναγέννηση και μια νέα αρχή. Ζούσαν σε φορτηγά και τροχόσπιτα χωρίς μόνιμη κατοικία, αφού απολάμβαναν αυτό το χίπικο είδος ζωής. Παρότι οι δύο γονείς δεν είχαν καμία επαγγελματική σχέση με τον κόσμο του θεάτρου και του θεάματος ενθάρρυναν τα παιδία τους να χορεύουν, να τραγουδούν και να αυτοσχεδιάζουν και να συμμετέχουν σε μικρές παραστάσεις. Στο ίδιο πνεύμα βοηθούσαν τα παιδιά να λαμβάνουν μέρος σε τοπικά talent show.

Τελικά όμως τα πράγματα άρχισαν να βελτιώνονται. Η Arlyn βρήκε μια δουλεία στο τηλεοπτικό δίκτυο NBC ενώ ο John βρήκε δουλεία ως κτηματομεσίτης. Στο NBC η Arlyn ήταν γραμματέας του παραγωγού Joel Thurm, ο οποίος της σύστησε στην Iris Burton ατζέντη μικρών ηθοποιών. Έως το 1982 η Burton είχε καταφέρει να αποσπάσει για τον River Phoenix ένα τακτικό ρόλο στην τηλεοπτική σειρά 'seven Bricks For Seven BrothersΑ ενώ για τις ανάγκες ενός χριστουγεννιάτικου επεισοδίου επιστρατεύτηκαν ο Leaf και η Liberty.

Το 1983 o River Phoenix είχε κάνει το ντεμπούτο του στη μεγάλη οθόνη με τη μικρή ταινία «Explorers». Ήταν καταπληκτικός στη ταινία «Stand By Me» ενώ έχει παίξει με τον Harrison Ford στη ταινία «The Mosquito Coast». Διέγραψε μια καταπληκτική πορεία με τα «A Night In The Life Of Jimmy Reardon», «Little Nikita» φτάνοντας στην υποψηφιότητα για Oscar για την ταινία «Running On Empty».

Όμως ο Leaf και η Liberty συνέχιζαν με μικρά βήματα την πρόοδό τους κυρίως σε τηλεοπτικές σειρές όπως το ΑThe Fall GuyΑ, ΑHill Street BluesΑ και ΑMurder She WroteΑ. Ο Leaf δεν δίστασε να παρατήσει το σχολείο για χάρη του κινηματογραφικού του ντεμπούτουστην ταινία «Spacecamp» (1986), ενώ ο ακολούθησε η δραματική ταινία «Russkies» (1987) και το «Parenthood» (1989) για το οποίο έλαβε εξαιρετικές κριτικές. Εκείνη την περίοδο όμως αποφάσισε να σταματήσει προσωρινά απογοητευμένος από τους λιγοστούς καλούς ρόλους που υπήρχαν για έναν ηθοποιό της ηλικίας του.

Ήταν τότε που οι γονείς του χώρισαν πολύ πολιτισμένα και η μητέρα του φρόντισε τους Rain, Liberty, Summer και River ενώ ο Leaf πήγε με τον πατέρα του στο Μεξικό. Το Α93 αποφασίζει να αλλάξει το όνομά του σε Joaquin θέλοντας να ξεφύγει από την οικογενειακή παράδοση των ονομάτων που θύμιζαν φύση καθώς του φαινόταν μια μεγάλη υπερβολή. Όταν εκείνη την περίοδο αποφάσιζε να επιστρέψει δυναμικά στο χώρο της υποκριτικής, έρχεται ένα μεγάλο πλήγμα. Στις 31 Οκτωβρίου του 1993, όπου στο Viper room - το trendy club του Johny Depp - ο μεγάλος του αδερφός και πάντα πρότυπό του κατέρρευσε μπροστά του από υπερβολική δόση ηρωίνης και κοκαΐνης. Ο Joaquin κλείνεται στον εαυτό του και αναβάλλει τα επαγγελματικά του σχέδια για ένα χρόνο.

Ο πρώτος του ρόλος μετά το τραγικό συμβάν ήρθε με τη ταινία του Gus Van Sant «To Die For» (1995) δίπλα στη Nicole Kidman και το Matt Dillοn. Έτσι καταφέρνει να γίνει ευρύτερα γνωστός για να συνεχίσει με το «Inventing the Abbotts»(1997) μαζί με την επί 3 χρόνια αγαπημένη του Liv Tyler. Ακολούθησαν ρόλοι στις ταινίες «U-Turn» με τον Sean Penn, «Return To Paradise» (1998), «Clay Pigeons» (1998) του Ridley Scott και «8mm» (1999).

Το ξεπέταγμα της καριέρας του έρχεται με το ρόλο του ως αυτοκράτορας στην υπερπαραγωγή του Ridley Scott «Gladiator» (2000), οπότε και προτάθηκε για Όσκαρ ΒΑ Ανδρικού Ρόλου. Την ίδια χρονιά συμμετείχε στην ενδιαφέρουσα παραγωγή «The Yards» καθώς και στο «Quills» με θέμα τη ζωή του Μαρκήσιου Ντε Σάντ. Το 2002 κεντρίζει την προσοχή του M. Night Shyamalan που του δίνει το δεύτερο ρόλο στο θρίλερ «Signs» δίπλα στον Μel Gibson. Παράλληλα δοκιμάζει τις δυνάμεις του και στο ανεξάρτητο «Αll Αbout Love» του Thomas Vindeberg.

Η καλή συνεργασία του με τον Shyamalan τους ξαναέφερε μαζί το 2004 για τις ανάγκες του «The Village», μιας ταινίας που ξεπέρασε τα 100 εκατομμύρια δολάρια. Το «Ladder 49» αποδείχθηκε μια κακή επιλογή απογοητεύοντας κοινό και κριτικούς. O Joaquin Phoenix επέστρεψε όμως δυναμικά με μια εξαιρετική ερμηνεία στο «Walk The Line» (2005) ενσαρκώνοντας τον Johnie Cash. Για τη δουλειά του αυτή κέρδισε Χρυσή Σφαίρα ενώ είναι υποψήφιος για Oscar στην κατηγορία του AΑ Ανδρικού ρόλου.