El Greco

Από την ενετοκρατούμενη Κρήτη του 1566 μ.Χ., στη Βενετία κι από κει στο Τολέδο, όπου και θα καθιερωθεί ως ένας από τους κορυφαίους ζωγράφους όλων των εποχών. Η ζωή και η σύγκρουση με την...πυρομανή καθολική εκκλησία του Κρήτα Δομίνικου Θεοτοκόπουλου (Nick Ashdon), γνωστότερου ως El Greco, ζωντανεύει μέσα από την πλέον φιλόδοξη ελληνική (εν μέρει) παραγωγή που επιχειρήθηκε ποτέ. Ένα δίχως άλλο μεγαλόπνοο σχέδιο που εκπονούσε ο Γιάννης Σμαραγδής για χρόνια, 'τρέχει' σε σενάριο του ιδίου με πάτημα στη μυθιστορηματικής αφήγησης βιογραφία του El Greco δια χειρός Δημήτρη Σιατόπουλου. Στοίχημα, το οποίο αποσκοπεί ασφαλώς σε μία εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία του ελληνικού κινηματογράφου κι ο οποίος 'σπεύδει' υπεριφάνως να προσεταιριστεί. Εδώ όμως θα ταίριαζε γάντι μία παράφραση του 'πρόσεχε τι εύχεσαι', κάτι σαν 'πρόσεχε τι αγκαλιάζεις'.

Ουδείς μπορεί να αρνηθεί στους παραγωγούς και συντελεστές του «El Greco» την αναγνώριση μίας προσπάθειας, με πρώτο το σκηνοθέτη, καθώς και το μεράκι με το οποίο αγκάλιασαν τη φιλόδοξη αυτή κινηματογραφική συμπαραγωγή ελληνικού ενδιαφέροντος. Υπάρχουν άλλωστε θετικά συστατικά στο όλο project. Τα κοστούμια και η απεικόνιση της εποχής είναι προσεγμένα, δίνοντας την πρώτη λαβή για ένα ταξίδι στο χρόνο. Μία πορεία που προσπαθεί να εμπερικλείσει ένα προσωπικό δράμα, σαφέστατα γενναιόδωρο προς το ζωγράφο, αλλά και μία συνολική απόδοση της μάχης φωτός-σκοταδιού, κοινώς του επιστημονικού και καλλιτεχνικού αναγεννησιακού κόσμου απέναντι στο σκοταδισμό και φονική λύσσα της εκκλησίας. Ένα ακόμα προσόν που θα συγκινήσει το κοινό είναι αυτή η διάχυτη πολυπολιτισμικότητα που διαπνέει το «El Greco», γεγονός ασυνήθιστο για τα ελληνικά δεδομένα.

Πέραν αυτών όμως το σκοτάδι επικρατεί κατά κράτος και φυσικά δεν αναφέρομαι στην έκβαση της ιστορίας που διηγείται ο Σμαραγδής. Κατά πρώτον, το σενάριο της ταινίας είναι ρηχό, έντονα ηθικοπλαστικό, υπονομεύοντας σχεδόν κάθε πιθανή υποκριτική επίδοση αξιώσεων, αν εξαιρέσουμε τον ιεροεξεταστή Ni?o de Guevara (Juan Diego Botto) που εκμεταλλεύεται επαρκώς την υποδόρια ομοφυλοφιλική φύση του χαρακτήρα του στην κόντρα με τον El Greco. Αυτό το κεκαλυμμένο γνώρισμα που αποδίδεται στον ιεροεξεταστή λειτουργεί ως μία ενδιαφέρουσα υπόθεση για την υπονοούμενη αφανή ερωτική φύση της εκκλησίας που η άρνηση της προσφέρει ανθρώπους στην πυρά.

Όμως κι αυτές καθαυτές οι ερμηνείες κυμαίνονται από τραγικές (βλέπε Δήμητρα Ματσούκα που εκτίθεται από τα αμάζευτα χαμόγελα και τα δύστυχα εκφερόμενα αγγλικά) ως ελαφρώς συμπαθητικές (Nick Ashdon). Πέραν αυτού, πρέπει να είναι εντελώς αφασικός ο τρόπος με τον οποίο επιλέγεται η εκφερόμενη γλώσσα σε κάθε σκηνή, μιας και λαμβάνουν χώρα περιστατικά όπως οι 'Έλληνες' El Greco και Νικολός (Λάκης Λαζόπουλος) να μιλούν ελληνικά σε κρητικό έδαφος και αγγλικά όταν τοποθετούνται αλλού. Μία λύση θα ήταν να χρησιμοποιηθεί μία και μόνο γλώσσα.

Αλλά ακόμα και το κλείσιμο της ταινίας συνεχίζει να βρίσκεται χαμένο στην ελαφρότητα των σεναριακών λύσεων, όπως επιβεβαιώνει η έκβαση της δίκης του Greco όταν εκείνη καθορίζεται από τον πύρινο λόγο του που προκαλεί ένα όραμα συνείδησης στον ιεροεξεταστή Guevara. Ενδεικτικό της γενικότερης απουσίας ταυτότητας του «El Greco» είναι η παράδοξα καλογυαλισμένη και φανταχτερή φωτογραφία που προσπαθεί να ακυρώσει την οπτική αναπαράσταση της εποχής. Θυμίζω πως μιλάμε για μία ταινία εποχής κι όχι για τον «Alfie». Εν κατακλείδι, αν δε σταθούμε απλά στην προσπάθεια και την συναισθηματική οικειοποίηση της ταινίας λόγω καταγωγής της, βλέπουμε πως το μόνο που καταφέρνει είναι να κάνει ακόμα κι αυτό το προβληματικό «Goya's Ghosts» να δείχνει ταινία αξιώσεων.

Υ.Γ.1. Το ελληνικό σινεμά καταστρέφεται χάρη στα 'φιλικά χάδια' και την έλλειψη ουσιαστικών απαιτήσεων. Παραδείγματα, η συνεπέστατη απουσία σεναρίων της προκοπής και η όλο και συχνότερη οικειοποίηση του δόγματος πως τα λεφτά κάνουν τις μεγάλες ταινίες. Αυτά που κοροϊδεύουμε στις 'αμερικανιές' δυστυχώς τα λουζόμαστε.

Υ.Γ.2. Για τη συμμετοχή του αείμνηστου Σωτήρη Μουστάκα αρκεί το εξής: κάποτε ο ίδιος ο John Kassavetes, εκτιμώντας το ταλέντο του από την εμφάνισή του στο 'Ζορμπά', απέστειλε αεροπορικά εισιτήρια στο ζεύγος Μουστάκα ώστε να μεταναστεύσει στην Αμερική. Δεν πήγε ποτέ...

Πρεμιέρα στην Ελλάδα: 18-10-2007  |  Διανομή: Audiovisual  |  Επίσημο Site