Offside

Ένα λεωφορείο γεμάτο με φιλάθλους της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου του Ιράν διασχίζει τους δρόμους της Τεχεράνης. Ο κρίσιμος αγώνας μεταξύ του Ιράν και του Μπαχρέιν θα καθορίσει ποιος από τους δύο θα προκριθεί στα τελικά του παγκοσμίου κυπέλλου στη Γερμανία. Ανάμεσα στους άνδρες βρίσκεται και μια κοπέλα, βαμμένη στα χρώματα της εθνικής σε μια προσπάθεια να περάσει ως αγόρι. Και αυτό γιατί, καθώς η είσοδος στις γυναίκες απαγορεύεται αυστηρά στα γήπεδα του Ιράν, μόνο έτσι μπορεί να ελπίζει ότι θα καταφέρει να παρακολουθήσει τον αγώνα. Δυστυχώς συλλαμβάνεται από τους στρατιώτες που περιφρουρούν το γήπεδο και η απόπειρά της λήγει άδοξα. Οδηγείται σ' ένα προκαθορισμένο χώρο δίπλα από μια θύρα μαζί με άλλες κοπέλες που επιχείρησαν να κάνουν το ίδιο επιστρατεύοντας κάθε είδους τεχνάσματα. Εκεί θα περιμένουν μέχρι να τις μεταφέρουν στο τμήμα. Δεν μπορούν να δουν τι γίνεται στον αγωνιστικό χώρο, αλλά ακούν τους ήχους από τις κερκίδες. Τα λεπτά περνούν, ο αγώνας εξελίσσεται, και η αγωνία τους κορυφώνεται.

Νικητής της Αργυρής Αρκτου στο φετινό φεστιβάλ του Βερολίνου με το «Offside», ο Jafar Panahi («Dayereh» - Ο Κύκλος) προτείνει μια γλυκόπικρη κωμωδία που καταδεικνύει και σατιρίζει τις οπισθοδρομικές αντιλήψεις για την ισότητα των γυναικών στην ιρανική κοινωνία. Το γήπεδο παραμένει μια 'αντρική' υπόθεση στο Ιράν με τη δικαιολογία ότι δεν πρέπει οι γυναίκες να βρίσκονται στον ίδιο χώρο με άντρες που αθλούνται και άντρες που βωμολοχούν, κάτι αντίστοιχο δηλαδή με την αρχαία Ελλάδα - είναι γνωστή η περίπτωση της Καλλιπάτειρας που μεταμφιέστηκε σε γυμναστή για να παρακολουθήσει το γιο της ν' αγωνίζεται με κίνδυνο της ζωής της. Παρ' όλα αυτά, οι ηρωίδες της ταινίας δείχνουν να γνωρίζουν πολύ καλά το άθλημα και μερικές από αυτές παίζουν ποδόσφαιρο σε μικρές τοπικές γυναικείες ομάδες, αγωνιώντας για την έκβαση του αγώνα το ίδιο με τους άνδρες φίλαθλους που βρίσκονται στις κερκίδες. Αυτό ίσως να μετουσιώνει την ειρωνεία της ταινίας, που θέλει το Ιράν να υποστηρίζει ότι έχει μια σύγχρονη κοινωνία, όπου οι γυναίκες μπορούν να σπουδάσουν στα πανεπιστήμια και να κάνουν διάφορα επαγγέλματα, αλλά να επιμένει να προσκολλάται σε εθιμοτυπικούς νόμους όπως η εμφάνιση των γυναικών και ο αποκλεισμός τους από τα κοινωνικά γεγονότα. Το υποτυπώδες κλουβί που έχει στηθεί έξω από το γήπεδο για να φιλοξενήσει τις ηρωίδες αποτυπώνει τα πραγματικά όρια στην ιρανική κοινωνία: οι γυναίκες μπορούν να είναι απλά παρούσες αλλά δεν μπορούν να συμμετέχουν επειδή οι άνδρες (τόσο οι συμπολίτες τους αλλά και ο στρατός - το ζενίθ της 'μάτσο' σημειολογίας) τους το απαγορεύουν με τη βία. Ο Panahi μέσα απ' όλα αυτά καταφέρνει όχι μόνο να διαμαρτυρηθεί και να (μας) διασκεδάσει με την επικρατούσα κατάσταση, αλλά ν' αφήσει και μια γλυκιά γεύση αισιοδοξίας στο πανηγυρικό φινάλε.

Γυρισμένο αποκλειστικά με ερασιτέχνες ηθοποιούς και με κάμερα στο χέρι, κατά τη διάρκεια του πραγματικού αγώνα, το «Offside» δίνει περισσότερο την αίσθηση ντοκιμαντέρ παρά ταινίας μυθοπλασίας. Ο Panahi το έγγραψε, σκηνοθέτησε, και μόνταρε με το παραδοσιακό ιρανικό ύφος, χωρίς ωστόσο να έχει κάτι φρέσκο να προσθέσει στην όλη αισθητική. Απλά πλάνα και κάδρα, λειτουργικά δεμένα με ανάλογο τρόπο που εξυπηρετεί. Ελάχιστα καρέ περνούν από την οθόνη με στιγμιότυπα από τον αγώνα, και αυτά χάνονται στο βάθος πίσω από το πλήθος. Ο χρόνος όμως, που κυλάει αργά και βασανιστικά για τις κοπέλες, ακολουθεί σχεδόν λεπτό προς λεπτό το χρόνο του ματς και δίνει την αγωνία της εξέλιξής του. Η σκηνή στις τουαλέτες είναι, αδιαπραγμάτευτα, σκηνή ανθολογίας.

Πρεμιέρα στην Ελλάδα: 01-06-2006  |  Διανομή: Rosebud