Dealer

Ένας ανώνυμος έμπορος ναρκωτικών, μία ανώνυμη πόλη. Στο ψυχρό, αστικό περιβάλλον, ο νεαρός συναντά τους πελάτες του: άνθρωποι διαφορετικών τάξεων και ηλικιών, παλιοί γνώριμοι ή ευκαιριακοί αγοραστές, υποδέχονται τον ήρωα στον ιδιόρρυθμο μικρόκοσμό τους, διηγούνται τα προσωπικά τους αδιέξοδα και συμπληρώνουν στην εικόνα ενός κινηματογραφικού κόσμου που μαγνητίζει τον θεατή, χωρίς ποτέ να αποκαλύπτει την ταυτότητά του. Αμέτοχος, ψυχρός σαν τα υλικά με τα οποία έχει χτιστεί αυτός ο εφιαλτικός τόπος, ο νεαρός παρακολουθεί, αφουγκράζεται και εξαφανίζεται αμέσως μετά την συναλλαγή, χωρίς ποτέ να εμπλέκεται. Καθώς όμως η μία σύντομη ιστορία διαδέχεται την άλλη, μικρά στοιχεία για την ζωή του προσχηματικού ήρωα έρχονται στην επιφάνεια: ένα μικρό κορίτσι (πιθανώς κόρη του) τον ακολουθεί για λίγο στην ακραία ρουτίνα του, σύντομοι διάλογοι αντανακλούν κάποιο μακρινό -φωτεινό- παρελθόν με ορισμένους από τους πελάτες, και η προσωπική ιστορία του χτίζεται κομμάτι-κομμάτι, παράλληλα με τα διαδοχικά επεισόδια της καθημερινής διαδρομής του. Το φινάλε, σαρωτικό και άκρως άβολο, θα φυλάξει και την δική του ιστορία σε έναν ατελείωτο κατάλογο απομόνωσης και εξάρτησης.

Στην δεύτερη μεγάλου μήκους του, ο ουγγρικής καταγωγής, Benedek Fliegauf, κινηματογραφεί τον κόσμο των ναρκωτικών και της έξης. Με διακρίσεις σε πλήθος κινηματογραφικών φεστιβάλ -ενδεικτικά αναφέρουμε αυτά του Βερολίνου, της Αργεντινής και τις περσινές "Νύχτες Πρεμιέρας"- το «Dealer» αρνείται να ακολουθήσει την πεπατημένη των ταινιών με τη συγκεκριμένη θεματική. Ο Fliegauf αποφεύγει σχεδόν εντελώς, να απεικονίσει σκηνές χρήσης ναρκωτικών και προτείνει μία απόλυτα απροσδόκητη ματιά, φτάνοντας το κινηματογραφικό μέσο στα άκρα. Η εκκεντρικότητα των χαρακτήρων που συναντά ο ήρωας -παραμορφωμένοι μαφιόζοι, ετοιμοθάνατοι θρησκευτικοί ηγέτες, σκιώδεις φιγούρες- παραπέμπουν κατά το ήμισυ στον αινιγματικό κόσμο του Lynch. Το στυλιστικό ύφος του Fliegauf επιβεβαιώνει αυτόν τον κινηματογραφικό φόρο τιμής. Φωτογραφία ψυχρή, mise-en-scene βασανιστικά στυλιζαρισμένο και μία μελετημένη χρήση του off-screen ηχητικού soundtrack, παραπέμπουν απευθείας στις εφιαλτικές νοηματικές τρύπες του "Blue Velvet" και του "Lost Highway". Ωστόσο, οι αναφορές του "Dealer" δεν σταματούν εκεί. Η κάμερα του Fliegauf τάσσεται υπέρ των μακριών, κυκλικών λήψεων και των πλάνων-σεκάνς. Κάθε μία από τις συναντήσεις του νεαρού εμπόρου μετατρέπεται σε μία μικρή εξιστόρηση, μία σύντομη βινιέτα. Ο ήρωας λαμβάνει ρόλο αμέτοχου παρατηρητή και τότε η κάμερα απελευθερώνεται, κυκλοφορεί, επιπλέει στο αποκρουστικό σύμπαν κάθε τραγικού αγοραστή. Ο θεατής μοιράζεται για λίγο την ματιά του -εντός της ιστορίας- θεατή, του νεαρού ήρωα, κι έπειτα ακολουθεί τον αδιάκριτο φακό σε ένα αχόρταγο χάζι. Στα μικρά διαλείμματα, εκεί όπου η κάμερα κατορθώνει να αποτυπώσει λίγες από τις προσωπικές στιγμές του ήρωα, η δράση εγκλωβίζεται ειρωνικά μέσα σε ακίνητα κάδρα. Η κίνηση δεν ξεπερνά ποτέ τα μήκη και τα πλάτη του δεδομένου χώρου κι είναι μέσα από αυτά τα συναρπαστικά πλάνα-σεκάνς, που βουτάμε βαθιά στην ψυχή του χαρακτήρα. Κι αν αυτή η τεχνική επιλογή θυμίζει Welles, δεν είναι τυχαίο. Ο Μπαζέν είχε χαρακτηρίσει τις μακριές λήψεις και τα πλάνα-σεκάνς του Welles ως την υπέρτατη πράξη κινηματογραφικής ελευθερίας και δημοκρατίας προς τον θεατή. Πόσο παρεμφερές μπορεί να είναι αυτό σε ένα φιλμ όπως το "Dealer", το οποίο απαρνείται τα κλισέ και προτάσσει την ψυχρή παρατήρηση; Εξάλλου, ο συναισθηματικά ανάπηρος αυτός έμπορος αντανακλά στο βάθος του μία άλλη κινηματογραφική περσόνα του Welles, τον Harry Lime, τον οποίο είχε χαρακτηρίσει ως "διάβολο προσωποποιημένο, φιγούρα ειδεχθή", ακριβώς λόγω της παθητικής του στάσης απέναντι στο έγκλημα. Ο Fliegauf πειραματίζεται με τις ίδιες, αιώνιες αντιθέσεις καλού και κακού, ζωής και θανάτου, και παρουσιάζει ένα αληθινό διαμάντι, μία ισχυρή φωνή από το περιθώριο του ευρωπαϊκού σινεμά.

Πρεμιέρα στην Ελλάδα: 13-10-2005  |  Διανομή: New Star