Saint Omer

Η Rama (Kayije Kagame), καθηγήτρια λογοτεχνίας και μυθιστοριογράφος, ταξιδεύει από το Παρίσι στο Σαν Ομέρ για να παρακολουθήσει τη δίκη της Laurence Coly (Guslagie Malanda) και να γράψει για την υπόθεση. Η Coly είναι φοιτήτρια, μετανάστρια από τη Σενεγάλη, και κατηγορείται ότι άφησε τη 15 μηνών κόρη της σε μια παραλία με αποτέλεσμα να πνιγεί. Η Rama, η οποία είναι τεσσάρων μηνών έγκυος και, σαν την Coly, βρίσκεται σε σχέση με ένα λευκό άνδρα, νιώθει μια προσωπική σύνδεση με την Coly. Σχεδιάζει να γράψει μια μοντέρνα αναδιατύπωση του αρχαιοελληνικού μύθου της Μήδειας για την υπόθεση. Καθώς μαθαίνει πράγματα για τη ζωή της Coly, η Rama ανησυχεί ολοένα και περισσότερο για τη δική της ζωή και την εγκυμοσύνη της.

Η Alice Diop μπορεί να κάνει, με το «Saint Omer», το ντεμπούτο της στη μυθοπλασία, εντούτοις έχει πίσω της μια αξιοσημείωτη θητεία στο σινεμά τεκμηρίωσης, η οποία αποδεικνύεται ευεργετική όσον αφορά στην αισθητική κατεύθυνση που ακολουθεί η σκηνοθεσία της στο πρώτο της μυθοπλαστικό έργο. Το «Saint Omer» είναι ένα φιλμ υποδειγματικής σκηνοθετικής οικονομίας, που αψηφά τους κανόνες οι οποίοι θέλουν τα δικαστικά δράματα να περιλαμβάνουν σκηνές όπου οι γωνίες λήψης εναλλάσσονται με μετεωρικό ρυθμό, με στόχο την επίτευξη της μέγιστης δυνατής συναισθηματικής εμπλοκής του κοινού, και αρκείται στις απολύτως απαραίτητες και "συμβατικές" γωνίες προκειμένου να αποτυπώσει τη δικαστική διαδικασία. Πρόκειται για μια πολυσήμαντη σκηνοθετική επιλογή, η οποία οδήγησε πολλούς κριτικούς, όχι άδικα, να παραλληλίσουν το έργο με το πρώτο σπουδαίο δικαστικό δράμα του σινεμά, το «The Passion of Joan of Arc» (1928) του Carl Dreyer.

Αυτή η σκηνοθετική επιλογή προσδίδει λιτότητα στο φιλμ, αλλά και μια αποστασιοποίηση της σκηνοθέτριας από το θέμα της. Ακριβώς επειδή το «Saint Omer» είναι ένα βαθιά φεμινιστικό έργο, η Diop κατανοεί ότι εύκολα μπορεί να εκπέσει στην καταγγελία. Γι' αυτό και σκηνοθετεί εντελώς ντοκιμαντερίστικα, πιο λιτά κι από τον Ken Loach ή τους αδελφούς Dardenne, προκειμένου να αφήσει το θεατή να πάρει θέση ως προς την ατζέντα του φιλμ, δίχως η ίδια να τον χειραγωγεί. Φυσικά, είναι έτσι γραμμένοι οι χαρακτήρες που η θέση περνά στο κοινό υπογείως, εντούτοις η σκηνοθεσία παραμένει στο ύψος της καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας, κι αυτό είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα μιας δημιουργού που μόλις παρέδωσε μια από τις πλέον αξιόλογες δημιουργίες της χρονιάς και μας γεννά προσδοκίες για τη συνέχεια.

Βασικός πυλώνας αυτού του φιλμ είναι οι ερμηνείες του, και ειδικά αυτές των δύο εκπληκτικών πρωταγωνιστριών του. Η Kayije Kagame, έχοντας ελάχιστες λέξεις αλλά το πολύ δύσκολο έργο της ερμηνείας ενός ρόλου σχεδόν αποκλειστικά μέσα από βωβά πλάνα, χειρονομίες, βλέμματα και στάσεις του σώματος, δίνει μια από τις ωραιότερες ερμηνείες της χρονιάς. Παρακολουθώντας τη στην οθόνη, μπορείς να καταλάβεις ακριβώς τι σκέφτεται και πώς αισθάνεται η ηρωίδα της, απελευθερώνοντας τη σκηνοθέτρια από την υποχρέωση να προβεί σε περιττές εξηγήσεις, που θα ζημίωναν και το ρυθμό του φιλμ. Αλλά και η Guslagie Malanda, η οποία ενσαρκώνει την κατηγορούμενη, με πολύ περισσότερο διάλογο αυτήν τη φορά, είναι εντυπωσιακή στον τρόπο εκφοράς της, καταφέρνοντας να διατηρήσει το ενδιαφέρον του θεατή πάνω της ακόμα κι όταν απλά μιλά σε ακίνητο μονοπλάνο ολόκληρων λεπτών.

Με μια διακριτική αλλά προσεκτικά διαλεγμένη χρωματική παλέτα, πλήρη έλεγχο πάνω στο μοντάζ, το ρυθμό, το τέμπο και την αφήγηση, η Alice Diop φτιάχνει μια ταινία που, αν δε γνωρίζαμε ότι είναι μυθοπλαστική, θα πιστεύαμε πως πρόκειται για ντοκιμαντέρ. Η αλήθεια της περνά στο κοινό χωρίς διδακτισμό ή υπεραπλουστεύσεις, θίγοντας όλες τις παραμέτρους ενός πολυσύνθετου ζητήματος, το οποίο αποκαλύπτει τις παθογένειες της σύγχρονης γαλλικής κοινωνίας. Καθόλου τυχαία, ήταν η επίσημη πρόταση της Γαλλίας για το Oscar Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας και, μολονότι δεν έφτασε στην τελική πεντάδα των υποψηφιοτήτων, οι διθυραμβικές κριτικές που απέσπασε δεν αφήνουν καμία αμφιβολία πως πρόκειται για ένα από τα κινηματογραφικά highlight της περασμένης χρονιάς.

Πρεμιέρα στην Ελλάδα: 20-04-2023  |  Διανομή: One From The Heart