Hit The Road! (Jaddeh Khaki)

Μια ιρανική οικογένεια, αποτελούμενη από τον Πατέρα (Mohammad Hassan Madjooni), τη Μητέρα (Pantea Panahiha), το Μεγάλο Αδελφό (Amin Simiar) και το Μικρό Αδελφό (Rayan Sarlak), αναχωρεί για ένα ταξίδι με αυτοκίνητο. Έχουν πουλήσει τα υπάρχοντά τους, έχουν υποθηκεύσει το σπίτι τους και φαίνεται να το σκάνε από κάτι. Μαζί τους έχουν το άρρωστο σκυλί τους και σε όλο το ταξίδι ασχολούνται διαρκώς με το πώς θα τσιγκλήσει ο ένας τον άλλο. Ο μόνος που δε μιλά και απλά οδηγεί είναι ο μυστηριώδης μεγαλύτερος αδελφός.

Ξεχάστε τα υπαρξιακά φιλμικά δοκίμια του Abbas Kiarostami, τα κοινωνικά δράματα του Asghar Farhadi και το "βαρύ" ιρανικό σινεμά. Όλα αυτά είναι υπέροχα, προφανώς, και έχουν αναδείξει τον ιρανικό κινηματογράφο σε μια από τις πλέον αξιόλογες εθνικές κινηματογραφίες παγκοσμίως από τη δεκαετία του '80 μέχρι και σήμερα, όμως το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Panah Panahi (γιου του διεθνώς καταξιωμένου και, αυτή τη στιγμή, φυλακισμένου από τις αρχές της χώρας του Jafar Panahi) είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει από το ιρανικό σινεμά: ένα road movie, όχι ακριβώς κωμικό, ούτε δραματικό, ούτε feelgood, αλλά κάτι από όλα αυτά μαζί. Ένα συναρπαστικό cocktail διαθέσεων που ισορροπεί με τον τρόπο ενός Chaplin ή ενός Woody Allen ανάμεσα στο κωμικό και το δραματικό. Δε θα ήταν υπερβολή να χαρακτηρίσουμε το «Hit the Road» ως την ιρανική εκδοχή του θαυμάσιου «Little Miss Sunshine» (2006), μόνο που το φιλμ του Panahi είναι ίσως ακόμα καλύτερο.

Ας τα πάρουμε, όμως, ένα - ένα. Από την ταινία δε λείπει η κοινωνική κριτική. Αντίθετα, έχουμε αλληγορίες και σύμβολα που εκφράζονται με θαυμάσιο τρόπο μέσα στην ταινία. Το σπασμένο πόδι του Πατέρα θα μπορούσε να συμβολίζει την ανικανότητά του να καταλάβει τις ανάγκες των παιδιών του ή το ότι η εποχή του τον έχει ξεπεράσει, και μαζί του ολόκληρο το πατριαρχικό σύστημα με βάση το οποίο εξακολουθεί να είναι οργανωμένη η ιρανική κοινωνία. Το ετοιμοθάνατο σκυλί λειτουργεί ενδεχομένως ως σύμβολο της αθωότητας του μικρού παιδιού, που χάνεται, ή του χαμένου συνδετικού κρίκου που κρατά τα μέλη μιας οικογένειας ενωμένα. Ο λόγος για τον οποίο ο μεγαλύτερος αδελφός πρέπει να φύγει δε διευκρινίζεται ποτέ, παρά μόνο υπονοείται και θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι πρόκειται για πολιτικό φυγά.

Αυτό, εντούτοις, που εντυπωσιάζει σε αυτό το φιλμ είναι, πρωτίστως, ο σκηνοθετικός έλεγχος. Πρωτοφανώς για νεόκοπο σκηνοθέτη, ο Panahi μεταβάλλει υποδειγματικά τον τόνο από σκηνή σε σκηνή. Ενώ σε ολόκληρη σχεδόν την ταινία επικρατεί μια εύθυμη, φαινομενικά ανάλαφρη ατμόσφαιρα με μπόλικο χιούμορ, στις σκηνές της αναχώρησης του μεγαλύτερου αδελφού ο σκηνοθέτης επιλέγει να χρησιμοποιήσει μεγάλης διάρκειας, ακίνητα πλάνα, κρατώντας μια απόσταση από τους χαρακτήρες του. Ταυτόχρονα, "εμβολιάζει" το υπόλοιπο φιλμ με μικρά στιγμιότυπα όπου η ακίνητη κάμερα, σε συνδυασμό με τη μουσική, δημιουργούν μια πιο "σοβαρή" ατμόσφαιρα. Περισσότερα επ' αυτού, όμως, λίγο παρακάτω.

Είναι, φυσικά, και το σενάριο ψιλοβελονιά. Η δραματουργία περιορίζεται στα απαραίτητα, μεταμορφώνει απλές στιγμές σε ποίηση και αποβάλλει καθετί το μελοδραματικό, το επεξηγηματικό ή το τετριμμένο. Οι χαρακτήρες είναι άψογα γραμμένοι, ο καθένας έχει τη δική του προσωπικότητα και εκφράζει μια γενιά ή μια κοινωνική ομάδα του σύγχρονου Ιράν. Ο διάλογος είναι επίσης περιορισμένος στα αναγκαία, δεν πλατειάζει, έχει χιούμορ και κομψότητα, είναι λιτός και ανοικτός σε διαφορετικές αναγνώσεις.

Το καστ είναι επίσης εξαιρετικό. Πολλά εύσημα πρέπει να δοθούν στον Mohammad Hassan Madjooni, τη Pantea Panahiha και τον Amin Simiar, που υποδύονται θαυμάσια τους χαρακτήρες τους. Αυτός, εντούτοις, που κλέβει την παράσταση είναι ο μικρός Rayan Sarlak, που είναι ένα ακατάβλητο δυναμό ενέργειας στην οθόνη από την πρώτη μέχρι την τελευταία σκηνή. Δίχως να υποτιμούμε την εκπληκτική δουλειά των υπόλοιπων μελών του καστ, ο Sarlak είναι σίγουρα η ερμηνευτική αποκάλυψη του έργου, επισκιάζοντας ακόμη και την έξοχη Panahiha.

Τέλος, οι μουσικές επιλογές βοηθούν στις προαναφερθείσες αλλαγές τόνου που επιτυγχάνει το φιλμ. Από τα λαϊκά, ψυχαγωγικά ιρανικά άσματα που κυριαρχούν στο μεγαλύτερο κομμάτι της ταινίας περνάμε, αρκετά συχνά, σε ένα μελαγχολικό θέμα, που οφείλει να συμπεριλαμβάνεται στα ωραιότερα soundtrack της χρονιάς. Όπως ακριβώς κι η ταινία είναι μια από τις ομορφότερες κινηματογραφικές εμπειρίες της φετινής σοδειάς (αν όχι η ομορφότερη), συστήνοντας έναν σκηνοθέτη από τον οποίο έχουμε να προσδοκούμε πολλά στο μέλλον και επιβεβαιώνοντας πως η κινηματογραφική άνθιση που παρατηρείται στο Ιράν τις τελευταίες δεκαετίες συνεχίζεται ακόμη.

Πρεμιέρα στην Ελλάδα: 03-11-2022  |  Διανομή: Carousel