Π.Φ: Ας περάσουμε στον "Ήλιο". Η πρώτη εμφάνιση του Αυτοκράτορα είναι σχεδόν κωμική: τον συναντάμε καχεκτικό, άρρωστο, κακοντυμένο. Αντίθετα, η πρώτη εμφάνιση του Αμερικανού στρατηγού γίνεται off-screen. Η φωνή του γεμίζει το κάδρο και κυριαρχεί, πριν καλά-καλά μπει στην ιστορία. Κι αν ανατρέξουμε στον Godard, είναι εύκολο να καταλάβουμε την επιβολή της εκτός κάδρου παρουσίας. Γιατί αυτή η τόσο άνιση, σκηνοθετική μεταχείριση των δύο ηρώων;

A.S: Αυτή ήταν η πραγματικότητα. Ο ΜακΑρθουρ ήταν νικητής και πάνω σε αυτό δομείται η δραματουργικότητα της ταινίας. Στα χέρια του βρίσκεται η τύχη ενός λαού, επομένως η είσοδός του στη ιστορία οφείλει να είναι ισάξια της ευθύνης του. Δεν προσκαλεί τον Αυτοκράτορα για να πιούνε μαζί το τσάι τους, αλλά για να αποφασίσει αν θα τον κρεμάσει ή θα τον πυροβολήσει! Και μέχρι τη στιγμή που συνειδητοποιεί με ποιόν έχει να κάνει, συμπεριφέρεται στον Αυτοκράτορα σαν να πρόκειται για ένα σκυλί.

Π.Φ: Σε μία από τις πιο δυνατές σεκάνς του φιλμ, ο Αυτοκράτορας ξεφυλλίζει ένα άλμπουμ με φωτογραφίες αστέρων του Hollywood: τον Bogard, τον Chaplin, την Marlene Dietrich. Από το ίδιο άλμπουμ ανασύρει και δύο φωτογραφίες του Hitler. Είναι αυτό ένα δικό σας σχόλιο για την δύναμη του Αμερικάνικου σινεμά να χειραγωγεί τις μάζες με τις επιπτώσεις εξίσου καταστροφικές με εκείνες του Hitler;

A.S: Τα αντικείμενα που πλαισιώνουν τους ήρωες των ταινιών μου έχουν την δική τους φωνή. Πόσο μάλλον στην περίπτωση του Αυτοκράτορα, ο οποίος ζει κυριολεκτικά στη σιωπή. Ο Αυτοκράτορας ενδιαφερόταν για τον κινηματογράφο και προσπαθούσε να προσεγγίσει τη Δυτική κουλτούρα. Η μοίρα του όμως δεν του το επέτρεπε. Η φωτογραφία του Hitler μπορεί να βρέθηκε τυχαία εκεί, εξάλλου οι δύο τους δεν είχαν συναντηθεί ποτέ. Έστησα αυτή την παγίδα για να σας κάνω να προβληματιστείτε και πέσατε μέσα!

Π.Φ: Δέχομαι τη διπλωματική σας απάντηση! Ξέρουμε όμως πολύ καλά, πως τίποτα στο κινηματογραφικό κάδρο δεν επιλέγεται τυχαία. Δεν μπορώ να μην επιμείνω λοιπόν. Γιατί ο Αυτοκράτορας φυλάει τις φωτογραφίες του Hitler στο άλμπουμ των χολυγουντιανών αστέρων;

A.S: Έχετε καταλάβει πολύ καλά το γιατί! Μιλάμε μαζί σας και δεν έχω λόγο να κρύβομαι. Δεν υπάρχει καμία τύχη, η σύνδεση είναι συνειδητή και προφανής. Ας μείνουμε λοιπόν, στο ότι τόσο το Hollywood όσο και ο Hitler συμβολίζουν για τον Αυτοκράτορα τον άγνωστο κόσμο της Δύσης. Πάρτε την ακριβώς προηγούμενη σεκάνς, για παράδειγμα: ο ήρωας φιλάει τις φωτογραφίες Ευρωπαίων γυναικών. Η κίνησή του εκφράζει την δίψα για ό,τι δεν μπορεί να έχει.

Π.Φ: Λέγατε το πρωί στη συνέντευξη τύπου, πως η ιστορία χρειάζεται σήμερα μία νέα αρχή. Ο Αυτοκράτορας στον "Ήλιο" βιώνει μία τρομερή σύγκρουση ανάμεσα στη θεϊκή και την ανθρώπινη φύση του. Θεωρείτε αναγκαία την κατάρρευση των ειδώλων, προκειμένου η ιστορία να περάσει σε μία εποχή περισσότερο φωτεινή;

A.S: Ο Αυτοκράτορας δεν έχει καμία αμφιβολία, δεν βιώνει καμία σύγκρουση. Βλέπει το είδωλό του στον καθρέφτη και καταλαβαίνει πολύ καλά πως είναι άνθρωπος και όχι θεός. Γυρνάει την πλάτη του και δεν βρίσκει κάποιο φτερό πίσω του! Το σώμα του είναι μικροσκοπικό ακόμα και για τα ιαπωνικά δεδομένα. Οι Ιάπωνες τον θυμούνται για την δυσκολία του να εκφραστεί, να μιλήσει. Κατά τη γνώμη σας, γιατί είχε αυτό το πρόβλημα;

Π.Φ: Γιατί κανείς δεν επιτρεπόταν να του απευθύνει το λόγο..

A.S: Ακριβώς! Ήταν ένας άνθρωπος, για το καλό του λαού του, όμως, έπρεπε να συμπεριφέρεται σαν να ήταν πράγματι θεός, ακόμα κι αν δεν ένιωθε έτσι.

Π.Φ: Θα μπορούσα να σας κάνω άπειρες ερωτήσεις ακόμα, θα περιοριστώ όμως σε δύο γιατί ξέρω πως είχατε μία ιδιαίτερα φορτωμένη ημέρα.

A.S: Έχετε καταλάβει τα πάντα, δεν χρειάζεται να με ρωτάτε τίποτα!

Π.Φ: Ο "Ήλιος" είναι μία ταινία παραδοσιακή στην τεχνική της. Τα περισσότερα πλάνα είναι στατικά και τη δουλειά κάνει το montage. Ακριβώς το αντίθετο, με άλλα λόγια, από τη "Ρώσικη Κιβωτό". Πόσο εύκολη ήταν για εσάς η επιστροφή στην απώλεια του ελέγχου, που το montage συνεπάγεται;

A.S: H φόρμα μίας ταινίας είναι τα ρούχα, ενώ η ουσία της είναι ο άνθρωπος. Δεν μπορώ να φανταστώ άνθρωπο χωρίς ρούχα! Μιλάω, βεβαίως, μεταφορικά. Αυτή είναι η φιλοσοφία της ζωής και της τέχνης μου. Η ύστατη πράξη ειλικρίνειας απέναντι σε έναν άνθρωπο είναι να του παραδώσεις το γυμνό σου κορμί. Δυστυχώς, το montage έρχεται πρώτο να αποκαλύψει το πόσο έχει γεράσει το "κορμί" κάθε ταινίας. Γι' αυτό και πολλά έργα που σήμερα θεωρούμε κλασικά, με τα χρόνια θα ξεχαστούν, ακριβώς επειδή το στυλ του montage έχει τη δύναμη να ξεπεράσει τους ηθοποιούς, την αφήγηση, την εικόνα. Τα μεγαλύτερα ονόματα του σινεμά θα μας αποχαιρετήσουν πολύ πιο σύντομα από όσο ελπίζουμε, ακριβώς επειδή το montage διαβρώνει το έργο τους. Οι ταινίες τους χάνουν ενδιαφέρον μέρα με τη μέρα, γιατί το montage είναι μία ανελέητη μορφή βίας. Είναι ένας τρόπος να μπεις πολύ γρήγορα στο βάθος μίας ανθρώπινης ψυχής και μετά να την παρατήσεις και να τρέξεις! Οι πιο πολλοί σκηνοθέτες, εξάλλου, αγαπούν να μπαίνουν μέσα στους ήρωές τους, αλλά φοβούνται να παραμείνουν!

Π.Φ: Ο Jean Renoir συνήθιζε να λέει, πως κάθε μεγάλος σκηνοθέτης γυρίζει ξανά και ξανά την ίδια ταινία. Στην πραγματικότητα, αναζητά πάντα απάντηση στα ίδια προσωπικά, υπαρξιακά ερωτήματα. Αισθάνεστε αυτή την αναπόφευκτη περιστροφή στον τρόπο που κάνετε ταινίες; Α.S: Έχω ακούσει πολλές φορές αυτή την έκφραση, κυρίως από τον Ταρκόφσκι. Διαφωνώ απόλυτα. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου τόσο πολύτιμό για την τέχνη, ώστε να επιστρέφω ξανά και ξανά σε αυτά που με απασχολεί ως προσωπικότητα!

Π.Φ: Σας ευχαριστώ πολύ.

A.S: Κι εγώ σας ευχαριστώ. Είχε πολύ ενδιαφέρον η συζήτηση μαζί σας.

Διαβάστε το πρώτο μέρος της συνέντευξης