Nosferatu

Η μεταφορά λογοτεχνικών έργων στη μεγάλη οθόνη δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο. Συχνά, κινηματογραφιστές κάθε βεληνεκούς ανέτρεξαν, άλλοτε από σεβασμό και άλλοτε από δημιουργική δίψα, στα γραπτά κλασικών λογοτεχνών, παρουσιάζοντας την δική τους απόδοση, μεταφρασμένη στους όρους της έβδομης τέχνης. Από καταβολής κινηματογράφου, ωστόσο, μία μονάχα φιγούρα κατάφερε να μεταπηδήσει με τόσο μεγάλη φυσικότητα, σχεδόν από ανάγκη, από τον κόσμο των βιβλίων στο χώρο του κινηματογράφου και εκεί πια, με μία νέα, κατά κάποιο τρόπο άπληστη ανάσα, να τον ακολουθήσει σε όλα του τα βήματα, σημειώνοντας μαζί του μια παράλληλη, αμφίδρομα εξελικτική πορεία. Αυτή η φιγούρα δεν θα μπορούσε να είναι άλλη, από του Κόμη Δράκουλα.

«Γεννημένος» το 1897, πνευματικό παιδί του Δουβλινέζου συγγραφέα Μπραμ Στόουκερ, ο Κόμης Δράκουλας παγίδευσε αμέτρητες φορές τη μεγάλη οθόνη στις σκοτεινές του σκιές. Ηθοποιοί όπως ο Μπέλα Λουγκόσι, τη δεκαετία του Α30 ή ο Κρίστοφερ Λη, τις δεκαετίες του Α50 και του Α60, προσέφεραν στο κοινό την ευκαιρία να αντιληφθεί με ιδιαίτερο κάθε φορά τρόπο την γοητευτικά πολυεπίπεδη περσόνα του Κόμη. Η ταύτιση των εν λόγω ερμηνευτών με το σκοτεινό ρόλο υπήρξε άμεση και απόλυτη. Αυτό που πολλοί αγνοούν, όμως, είναι πως η πρώτη εμφάνιση του Δράκουλα στις κινηματογραφικές αίθουσες έγινε όταν το σινεμά βρισκόταν ακόμα στη βρεφική του ηλικία. Στην παρθενική του εκείνη εμφάνιση, ο κινηματογραφικός μύθος διατηρούσε στο ακέραιο την φρικαλεότητα και την αποστροφή που εμπότιζαν το λογοτεχνικό πρωτότυπο.

Πρωτεργάτης του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού, ο σπουδαίος σκηνοθέτης F.W. Murnau ξεκινά το 1922 την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου. Από την αρχή προσκρούει στις αντιδράσεις της χήρας Στόουκερ, η οποία υπερασπίζεται τα πνευματικά δικαιώματα του συζύγου της. Ο Murnau αναγκάζεται να τροποποιήσει κάποια επιφανειακά σημεία της ιστορίας. Μεταξύ άλλων, ο Κόμης Δράκουλας μετονομάζεται Κόμης Όρλοκ, κεντρικός άξονας της ιστορίας γίνεται το λιμάνι της Βρέμης, ενώ η ταινία τιτλοφορείται «Nosferatu». Παρόλα αυτά, με νέα δικαστική απόφαση, αποφασίζεται η καταστροφή κάθε κόπιας της ταινίας, κάτι το οποίο ευτυχώς ποτέ δεν έγινε.

Η ιστορία ξεκινά κάπως έτσι: ο υπάλληλος κτηματομεσιτικού γραφείου, Τζώναθαν Χάρκερ, αποστέλλεται σε κάποιον απομονωμένο πύργο της Τρανσυλβανίας, προκειμένου να κλείσει μία συμφωνία με το μυστηριώδη Κόμη Όρλοκ. Φτάνοντας στο μισογκρεμισμένο κάστρο, έρχεται αντιμέτωπος με τον μοναδικό οικοδεσπότη του, ένα πλάσμα φρικτό στην όψη, με μακριά δόντια, μυτερά αυτιά και αλλόκοτη, ανατριχιαστική συμπεριφορά. Οι υποψίες γρήγορα επαληθεύονται και ο τρόμος αρχίζει να εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα, όταν το παράξενο αυτό πλάσμα, ένας βρικόλακας, παγιδεύει τον καλεσμένο του και αποφασίζει να διασχίσει τη θάλασσα μέχρι τη Βρέμη, εκεί όπου η όμορφη Έλεν περιμένει με ανυπομονησία τον μνηστήρα της, Χάρκερ, αγνοώντας πως οι σκοτεινές δυνάμεις έχουν αρχίσει ήδη να την περιτριγυρίζουν.

Τα σκηνοθετικά ευρήματα που προτείνει ο Murnau στην τρίτη κατά σειρά ταινία του δεν επιδέχονται σχολιασμού: η χρήση αρνητικών φιλμ, η εισαγωγή πλάνων διαφορετικών ταχυτήτων, η χαρακτηριστική αρχιτεκτονική των τοπίων και η συνολική αισθητική των πλάνων, πιστή στις ανάμεικτες επιρροές του δημιουργού τόσο από τον Εξπρεσιονισμό, όσο και από το ρεύμα του Ρομαντισμού, συνθέτουν ένα αποτέλεσμα αληθινά ανατριχιαστικό, καθώς μας καλωσορίζουν στο βασίλειο των σκιών και των καθαρού, αγνού τρόμου. Η επιλογή φυσικών τοπίων, πιστών στις περιγραφές και το ύφος του βιβλίου αλλά και οι ανυπολόγιστης καλλιτεχνικής αξίας ερμηνείες, με κυρίαρχη αυτή του εξωπραγματικού, σχεδόν, Μαξ Σρεκ, στο ρόλο του Κόμη, καθιστούν το Nosferatu, όχι μόνο ασυναγώνιστο θεμελιωτή ενός ολόκληρου είδους σινεμά, αυτού των ταινιών τρόμου, αλλά και ένα ανεκτίμητο δείγμα σπανιότατης στιλιστικής ομορφιάς.