Ladri Di Biciclette

Η διαδεδομένη άποψη γύρω από το τι ακριβώς είναι ο Ιταλικός Νεορεαλισμός χαρακτηρίζεται από μία σαφήνεια που ούτε το ίδιο το ρεύμα (αν όντως πρόκειται για ρεύμα), ούτε οι μελετητές του έχουν καταφέρει να επιδείξουν. Αυτό που με δύο κουβέντες θα μπορούσε να περιγραφεί ως το σινεμά της πραγματικότητας, των ερασιτεχνών ηθοποιών, του φυσικού φωτισμού και της ηλιόλουστης Ιταλικής υπαίθρου, δεν κατάφερε ποτέ να αναγνωριστεί ομόφωνα από το σύνολο των "ειδικών". Η αναζήτηση μίας ολοκληρωμένης, κοινά αποδεκτής άποψης γύρω από την πραγματική φύση του ιταλικού σινεμά του Α50 και του Α60, συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Για πολλούς, το ερώτημα είναι πολύ πιο σύνθετο. Και ανάγεται στην αληθινή φύση της ίδιας της έβδομης τέχνης.

Το "Ladri Di Biciclette" γυρίστηκε το 1948 από τον Vittorio De Sica, αναγνωρισμένο ήδη κωμικό του σινεμά και του θεάτρου και νεοεισελθέντα στο ρόλο του σκηνοθέτη. Ο De Sica συνεργάζεται με τον σπουδαίο Ιταλό σεναριογράφο, Cesare Zavattini και μαζί γυρίζουν μία ταινία που έμελλε να θεωρηθεί ό,τι σπουδαιότερο προσέφερε ποτέ το ρεύμα του Ιταλικού Νεορεαλισμού. Αναζητώντας τους ήρωές του στους δρόμους και τα εργοστάσια, ο De Sica αναθέτει στον εργάτη και πρωτοεμφανιζόμενο, Lamberto Maggiorani, τον ρόλο του Antonio Ricci. Με παρόμοια έμμονη στην απειρία των "ηθοποιών", ο De Sica μαζεύει κυριολεκτικά από τον δρόμο τον επτάχρονο Enzo Staiola και του αναθέτει το ρόλο του μεγάλου γιου της οικογένειας Ricci, Bruno. Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ιστορία.

Ανεργος για εβδομάδες, ο Antonio καταφέρνει να εξασφαλίσει μία δουλειά ως αφισοκολλητής. Μοναδική προϋπόθεση για να αναλάβει το πόστο του, είναι να διαθέτει ποδήλατο. Πουλώντας τα νυφικά σεντόνια τους, το ζεύγος Ricci καταφέρνει να διαπραγματευτεί μία ικανοποιητική τιμή και να αγοράσει το πολύτιμο ποδήλατο. Ο Antonio ξεκινά να δουλεύει και τα πράγματα μπαίνουν επιτέλους σε μία σειρά. Μέχρι τη στιγμή που ένας αλητάκος αρπάζει το ποδήλατο και εξαφανίζεται. Για τις υπόλοιπες μέρες, η καθημερινότητα του Antonio θα είναι μία συνεχής αναζήτηση. Από την αστυνομία στις φτωχογειτονιές και από τους προλετάριους στα υπαίθρια παζάρια και από κει στην εκκλησία και τις γέφυρες των αστέγων, ο Antonio θα περάσει σαν άλλος Δάντης, από όλα τα στάδια της Κόλασης, με προορισμό έναν Παράδεισο που ποτέ δεν μοιάζει να είναι κοντά. Η κάμερα θα τον αφήσει ξεχασμένο στο Καθαρτήριο της Ιταλικής ιστορίας.

Ακολουθώντας κατά γράμμα τους "κανόνες" μίας σχολής που δεν αναγνωρίστηκε ποτέ ούτε από τους ίδιους τους θιασώτες της, ο De Sica ακροβατεί ανάμεσα στον μελοδραματισμό και την πραγματικότητα. Και αυτό ακριβώς είναι το σημείο που δημιουργείται η σύγχυση. Για έναν από τους μεγαλύτερους διανοητές του χώρου, τον Andre Bazin, το "Ladri di Biciclette" στέκεται σαν το λαμπρότερο διαμάντι ενός είδους που ο ίδιος αναγνωρίζει ως το μοναδικό, αγνό, αληθινό είδος κινηματογράφου. Στις δημοσιεύσεις του γύρω από τη γενεαλογία και την πραγματική φύση του σινεμά, ο Bazin υμνεί τον De Sica για το μοναδικό κατόρθωμά του: τη δημιουργία μίας ταινίας στην οποία η πραγματικότητα απεικονίζεται ανόθευτη, προστατευμένη από όποια αλλοίωση θα επέφερε η προσθήκη τοποθετήσεων και ιδεολογιών. Για τον Bazin, το μοντάζ, το mise-en-scene και οι επιτηδευμένες σκηνοθετικές τεχνικές αποτελούν τις παιδικές αρρώστιες του σινεμά. Ο τελικός προορισμός της έβδομης τέχνης, είναι να ολοκληρώσει το έργο που ξεκίνησε η φωτογραφία: να ικανοποιήσει την αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου να μιμηθεί στον απόλυτο βαθμό την αληθινή ζωή. Να ενώσει το αντικείμενο της μίμησης με το έργο της τέχνης. Το κατά πόσο ο De Sica, ή οποιοσδήποτε άλλος, τα κατάφερε και το αν αυτός είναι όντως ο προορισμός της έβδομης ή των υπολοίπων τεχνών, χωράει εκτενή συζήτηση.

O De Sica, όπως και οι περισσότεροι Ιταλοί σκηνοθέτες της εποχής του, άνηκε στον ιδεολογικό χώρο της αριστεράς. Το "Ladri di Biciclette" δεν είναι μονάχα ένα βαθύ, ανθρώπινο έργο πάνω στην συντροφικότητα, την ανθρώπινη μοίρα, τους δεσμούς αίματος. Είναι και ένας φόρος τιμής στο προλεταριάτο. Και αυτό περιέργως αγνοείται από επιφανή πνεύματα, όπως του Bazin. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αναζήτηση του ρεαλιστικού κινηματογράφου, μοιάζει με την πιο απίθανη Ουτοπία. Γιατί, πολύ απλά, πίσω από την κάμερα βρίσκεται πάντα ένας ανθρώπινος νους, μία αποθήκη συναισθημάτων, εικόνων, εμπνεύσεων. Ή γιατί, όπως συνηθίζει να υπενθυμίζει ο Jean Luc Godard, ο τρόπος με τον οποίο στήνεις το πλάνο, το τι διαλέγεις να δείξεις και το τι αφήνεις απέξω, όλα είναι μία πολιτική πράξη.