2001: A Space Odyssey

Κάποιος σπουδαίος, αγαπημένος συγγραφέας, έγραψε κάποτε, πως ο άνθρωπος έρχεται μία στιγμή αντιμέτωπος με δύο τεράστια χάη: το χάος που βρίσκεται έξω από αυτόν και το χάος που φυλάει μέσα του. Ή αλλιώς, το χάος του ατελείωτου, δίχως σύνορα κόσμου γύρω και πάνω από αυτόν, και το εσωτερικό του χάος, εκείνο της σκοτεινής, απύθμενης ψυχής του. Με κάποιο περίεργο τρόπο, η "Οδύσσεια του Διαστήματος" δημιουργεί ετούτο ακριβώς το συναίσθημα. Του ανθρώπου, δηλαδή, που στέκεται σαν εύθραυστο, ξερό φύλλο, αδιόρατη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε μία οργιώδη θύελλα πριν και μετά από αυτόν. Και που αντιμετωπίζει και τις δύο καταστάσεις με το ίδιο σάστισμα, το ίδιο δέος και τον ίδιο τρόμο.

Η παραπάνω προσέγγιση όμως, αφενός δεν επιτυγχάνεται μέσα από κάποια προσπάθεια μελέτης της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, αφετέρου πραγματοποιείται ταυτόχρονα και στα δύο επίπεδα. Η αναμέτρηση του ανθρώπου με τις δύο τέλεια συμμετρικές μορφές αβύσσου και η συνειδητοποίηση της ασημαντότητάς του γίνεται με τον πιο λιτό αλλά και πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Βασισμένη στο μυθιστόρημα του Arthur C. Clarke, "The Sentinel", η ταινία "2001: A Space Odyssey" γυρίστηκε το 1968 από τον ιδιαίτερα σημαντικό σκηνοθέτη Stanley Kubrick. Το αγαπημένο παιδί των ενώσεων λογοκρισίας καταπιάνεται με μία αλλόκοτη ιστορία επιστημονικής φαντασίας,, ένα παράξενο δράμα τοποθετημένο στο "μακρινό μέλλον". Την εποχή των απίθανων διαστημικών κατορθωμάτων και της εποίκισης άλλων πλανητών, ένας μαύρος μονόλιθος ανακαλύπτεται στο υπέδαφος της Σελήνης. Ένας αστροναύτης, προσπαθεί να κατανοήσει το απίθανο εύρημα. Οι πεποιθήσεις σχετικά με την προέλευση και το μέλλον του ανθρώπινου γένους καταρρέουν αθόρυβα, καθώς μόνος του αναγκάζεται να αντικρίσει την Υπέρτατη Αλήθεια.

Η "Οδύσσεια του Διαστήματος" θα μπορούσε εύκολα να είναι άλλη μία ταινία επιστημονικής φαντασίας. Εξάλλου, οι θεματικές της εξερεύνησης του σύμπαντος και της ανακάλυψης εξωγήινων πολιτισμών σε μεγαλύτερη ή μικρότερη αλληλεπίδραση με τη ζωή στη γη, αποτελούσαν ανέκαθεν την πρώτη ύλη αυτού του είδους κινηματογραφικών ταινιών. Η διαφοροποίηση του έργου του Kubrick, όμως, και η αναγνώριση του ως αριστουργήματος, προκύπτει από την απέραντη εσωτερικότητα του αποτελέσματος, κάτι που σπανίως απαντάται σε ταινίες αντίστοιχης θεματολογίας.

Το απέραντο σκοτάδι του διαστήματος δεν χρησιμοποιείται σαν τόπος ιδανικός για εντυπωσιακές αναμετρήσεις φουτουριστικών αστρόπλοιων ή μάχες ποικιλόχρωμων και ποικιλόμορφων πλασμάτων με ροζ και πράσινα φωτεινά ξίφη. Το διάστημα αναδεικνύεται σε περιβάλλον άριστης χωροχρονικής ένταξης των καταστάσεων της απαραβίαστης μοναξιάς, της τρομακτικής ησυχίας, της αδιαπραγμάτευτης συναισθηματικής απολύμανσης. Ο ανθρώπινος χρόνος αντικαθίσταται από την αιωνιότητα της συμπαντικής απροσδιοριστίας, καθώς άνθρωποι και διαστημόπλοια επιπλέουν με ρυθμούς ασφυκτικά βραδείς μέσα στην αόρατη διαστημική μάζα και υπό τις μελωδίες του Γαλάζιου Δούναβη, του Γιόχαν Στράους.

Η "Οδύσσεια του Διαστήματος" μπορεί να είναι όλα τα παραπάνω ή και τίποτα από αυτά. Στην πραγματικότητα, δεν είναι παρά ένας μεγάλος καθρέφτης, μέσα στον οποίο κάθε θεατής έχει την ευκαιρία να αντικρίσει τις δικές του, προσωπικές αγωνίες.

"Η αίσθηση της εμπειρίας έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Εκείνοι που δεν θα πιστέψουν αυτό που βλέπουν, δεν θα είναι σε θέση να εκτιμήσουν την ταινία. (Stanley Kubrick, για το 2001: A Space Odyssey)"