Γράφει: Νεκτάριος Σάκκας | 27.09.2012

Η Marina Abramovic συγκαταλέγεται στις πιο εκκεντρικές και προβοκατόρικες μορφές της σύγχρονης τέχνης, με διαδρομή σχεδόν τεσσάρων δεκαετιών στον άγνωστο για το ευρύ κοινό χώρο της περφόρμανς. Την άνοιξη του 2010 ανέβασε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA) μία ρετροσπεκτίβα του έργου της με τίτλο 'The Artist Is Present' και ο Matthew Akers βρήκε την ευκαιρία να αποτυπώσει στο φακό, όχι μόνο την έκθεση που προσέλκυσε 750 χιλιάδες άτομα και τις σχετικές προετοιμασίες, αλλά να ρίξει μία διεισδυτική ματιά στη ζωή και τη διαδρομή αυτής της ανατρεπτικής προσωπικότητας. Μία ματιά την οποία η Abramovic "επιστρέφει" στο θεατή κατοπτρικά, εγείροντας καίρια ερωτήματα πάνω στην τέχνη και τη ζωή.

"Υπάρχουν πολλές Μαρίνες. Η μία είναι κόρη Παρτιζάνων ηρώων του Β' παγκοσμίου πολέμου, για την οποία δεν υπάρχει εμπόδιο ανυπέρβλητο. Δίπλα της στέκεται η δεύτερη, ένα θλιμμένο κι ευάλωτο κορίτσι που η μητέρα της δεν της έδωσε ποτέ την αγάπη που ζητούσε. Η τρίτη πάλι, είναι εκείνη που διακρίνεται για την πνευματική της οξυδέρκεια και είναι ικανή να ξεπεράσει τις δύο προηγούμενες. Αυτή η τελευταία είναι, νομίζω, η αγαπημένη μου Marina". Με τα λόγια αυτά η Abramovic συστήνεται στο θεατή, αποκαλύπτοντας δομικά στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας της. Ωστόσο, παρά την πληθώρα των φίλων και συνεργατών που μιλούν γι' αυτή (ξεχωριστή μνεία στον επί χρόνια σύντροφο και συνεργάτη της, Ulay, ο οποίος έρχεται σε επαφή μαζί της μέσω του ντοκιμαντέρ για πρώτη φορά μετά το χωρισμό τους), η ταινία αποτελεί περισσότερο ένα ενεργό, ζωτικό μέρος της προσωπικότητας και του έργου της καλλιτέχνιδας παρά ένα χρονογράφημα, όπως προστάζει η λογική ενός τυπικού βιογραφικού ντοκιμαντέρ. Ποτέ, επί παραδείγματι, δε μαθαίνουμε πώς ακριβώς έφτασε στην καλλιτεχνική καταξίωση. Ο Akers αδιαφορεί επιδεικτικά γι αυτό, καθώς το καίριο ερώτημα για εκείνον αναφορικά με την Abramovic δεν εντοπίζεται στο "ποια", αλλά στο "τι είναι" αυτή η γυναίκα.

Σε δεύτερο επίπεδο, το ζητούμενο για τον Akers εντοπίζεται στη σκιαγράφηση της μοναδικής σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ ενός έργου τέχνης και του θεατή. Αφενός, τον απασχολεί τι είναι αυτό που κρατά μία γυναίκα καθηλωμένη επί τρεις μήνες σε μία καρέκλα, απέναντι στα βλέμματα χιλιάδων ανθρώπων και πώς καταφέρνει να δημιουργήσει με τον καθένα από αυτούς έναν ανεπανάληπτο δεσμό. Αφετέρου, εξετάζει έξοχα, ολιστικά και βιωματικά, πώς η εγγενής καλλιτεχνική έκφραση αποτελεί αναπόσπαστο, οργανικό κομμάτι της ίδιας της ζωής του καλλιτέχνη.

Το «Marina Abramovic: The Artist Is Present» είναι (για την ώρα) η καλύτερη ταινία των φετινών Νυχτών. Ο τρόπος που ο Akers σκιαγραφεί την Abramovic, η βιωματική προσέγγιση του έργου της, τα ερωτήματα που επίμονα εγείρει γύρω από το τι ορίζει την τέχνη καθώς και ο διάλογος που ανοίγει με το ίδιο το κινηματογραφικό μέσο μέσω της ανάδειξης της κατοπτρικής σχέσης μεταξύ θεατή και καλλιτεχνικού έργου, καθιστούν το ντοκιμαντέρ αυτό μία απαραίτητη εμπειρία για οποιονδήποτε έχει την τάση να ξεφεύγει από τη θέση που θέλει τον θεατή παθητικό αποδέκτη της καλλιτεχνικής δημιουργίας.