Τα ναρκωτικά έγιναν ο εφιάλτης της ζωής του και ο εθισμός του σε αυτά του δημιούργησε πολλά προβλήματα, τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική ζωή του. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι ο πατέρας του είναι εκείνος που τον μύησε στον κόσμο των ναρκωτικών όταν σε ηλικία 8 χρονών του έδωσε να δοκιμάσει ένα τσιγάρο με μαριχουάνα. Έχει κατ' επανάληψη συλληφθεί, φυλακισθεί και οδηγηθεί σε κέντρα απεξάρτησης όμως πάντα καταφέρνει να κάνει εντυπωσιακά 'come back'.

Ο λόγος για τον Robert Downey Jr που γεννήθηκε στις 4 Απριλίου το 1965 στο Greenwich Village στη Νέα Υόρκη. Ο πατέρας του Robert Downy Senior είναι σκηνοθέτης underground ταινιών και η μητέρα του Elsie Ford τραγουδίστρια και χορεύτρια. Η πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση ήταν στην ηλικία των 5 ετών στην ταινία του πατέρα του «Pound» όπου είχε το ρόλο ενός κουταβιού! Παράτησε το σχολείο στα 17 του και πήγε στη Νέα Υόρκη για να γίνει ηθοποιός. Εμφανίστηκε σε διάφορες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές («Firstborn» (1984), «Weird Science» (1985), «America» (1986 πάλι σε σκηνοθεσία του πατέρα του) και συμμετείχε στο 'Saturday Night Live' για ένα χρόνο (1985-1986).

Το όνομά του εγγράφεται στην συνείδηση του κινηματογραφικού κοινού ένα χρόνο μετά, με την ταινία «Less Than Zero» όπου υποδύεται ένα πλούσιο νεαρό εθισμένο στα ναρκωτικά, στο πλευρό των Andrew McCarthy και James Spader. Τα επόμενα 3 χρόνια εμφανίστηκε σε αρκετές ταινίες, πιο αξιοσημείωτες από τις οποίες είναι οι «Chances Are» (1989) συμπαθέστατη ρομαντική κομεντί με συμπρωταγωνίστρια την Cybil Shepherd, «True Believer» (1989) με τον James Woods, «Air America» (1990) με τον Mel Gibson και «Soapdish» (1991) μια κωμωδία με θέμα τις σαπουνόπερες με all star cast που περιλαμβάνει τους Kevin Kline, Sally Field και Elizabeth Sue.

H πιο σημαντική στιγμή της καριέρας του μέχρι τότε, ήρθε όταν το 1992 προτάθηκε για Όσκαρ Α Ανδρικού ρόλου για την ερμηνεία του ως Charlie Chaplin στο βιογραφικό φιλμ του Sir Richard Attenborough «Chaplin» ενώ για τον ίδιο ρόλο κέρδισε βραβείο BAFTA. Ακολούθησαν το «Heart and Souls» (1993) με συμπρωταγωνιστές τους Charles Grodin και Kyra Sedgwick και το «Short Cuts» (1993) του Robert Altman στο οποίο εμφανίστηκε με την τότε σύζυγό του, Deborah Falconer. Το 1994 ο Downey υποδύθηκε τον αυστραλό παρουσιαστή talk show στην ταινία του Oliver Stone «Natural Born Killers». Ανάμεσα σε άλλες ταινίες εκείνης της περιόδου η ρομαντική κομεντί «Only You» με την Marisa Tomei και το «Home For The Holidays» με τις Holly Hunter και την Jodie Foster σε σκηνοθεσία της ίδιας.

Τα σοβαρά προβλήματα με τις ουσίες και τον νόμο ξεκίνησαν το 1996, όταν συνελήφθη για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και στο αυτοκίνητό του βρέθηκε ποσότητα ηρωίνης και ένα όπλο. Καταδικάστηκε σε 3 χρόνια φυλάκιση με αναστολή και όταν το 1999 (αφού είχε ήδη απασχολήσει το αστυνομικό δελτίο και άλλες φορές για παρόμοιες υποθέσεις) παραβίασε την αναστολή του για άλλη μια φορά, καλέστηκε να εκτίσει την ποινή του. Λίγο καιρό μετά, το Εφετείο ακύρωσε την ποινή με την αιτιολογία του λάθους στον υπολογισμό της. Τελευταία φορά που συνελήφθει ήταν το 2001 αλλά δεν του απαγγέλθηκαν τελικά κατηγορίες. Από τότε υποτίθεται ότι είναι 'καθαρός'. Ο Downey δεν δίστασε να διακωμωδήσει και ο ίδιος την εξάρτηση του σε ένα επεισόδιο του Saturday Night Live που παρουσίασε το 1996.

Παρά τα προβλήματα όμως, εξακολούθησε να είναι παραγωγικότατος με 12 ταινίες στο διάστημα 1996-2000. Ανάμεσά τους οι «Restoration», «One Night Stand» με τους Wesley Snipes και Nastassja Kinski, «Two Girls And A Guy» (1997) στο οποίο έπαιξε μουσική από ένα τραγούδι που είχε γράψει ο ίδιος, «The Gingerbread Man» (1998) του Robert Altman, «US Marshals» (1998) sequel του «The Fugitive», «In Dreams» του Neil Jordan και η κωμωδία του Frank Oz με τους Steve Martin και Ed Murphy «Bowfinger». Μια νέα καριέρα ξεκίνησε όταν ανέλαβε το ρόλο του ερωτικού ενδιαφέροντος της Ally McBeal στην ομώνυμη πολύ πετυχημένη τηλεοπτική σειρά για δύο χρόνια (2000-2002). Ρόλο που τελικά έχασε μετά την τελευταία σύλληψή του, αφού πρώτα απέσπασε Χρυσή Σφαίρα για την ερμηνεία του.

Στα γυρίσματα του θρίλερ «Gothika» (2003) όπου υποδυόταν ένα ψυχίατρο σε ίδρυμα γνώρισε την παραγωγό της ταινίας Susan Downey με την οποία είναι παντρεμένος μέχρι σήμερα. Έπειτα συμμετείχε στο σπονδυλωτό «Eros» (2004) στην μικρού μήκους που σκηνοθέτησε ο Steven Soderbergh, στο πολύ καλό pulp «Kiss Kiss, Bang Bang» (2005) με συμπρωταγωνιστή τον Val Kilmer και το «Good Night And Good Luck» (2005) σε σκηνοθεσία του George Clooney. Τα τελευταία δύο χρόνια τα credits του περιλαμβάνουν από πολύ καλές («Zodiac», 2007) μέχρι πολύ κακές («Fur: An Imaginary Portrait of Diane Arbus», 2006) ταινίες.

Όμως το 2008 έκανε το πιο δυναμικό come back της καριέρας του ως Tony Stark στο «Iron Man», την πρώτη ταινία που βασίζεται σε υπέρ-ήρωα της στην οποία η ίδια η Marvel ανέλαβε την παραγωγή. Τεράστια εισπρακτική επιτυχία ενώ ταυτόχρονα οι κριτικές είναι σχεδόν παντού διθυραμβικές. Το sequel έχει ήδη προγραμματιστεί ενώ ο ίδιος έκανε και μια μικρή εμφάνιση ως Tony Stark στη δεύτερη ταινία της Marvel για αυτό το καλοκαίρι, το «The Incredible Hulk». Δεν προκαλεί και ιδιαίτερη απορία λοιπόν το γεγονός ότι στη φετινή λίστα του TIME με τους 100 πιο ισχυρούς ανθρώπους του κόσμου, ο Robert Downey Jr βρίσκεται στο νούμερο 60.