Topkapi

Μία γοητευτική κλέφτρα πολύτιμων λίθων σχεδιάζει να κλέψει έναν από τους πολυτιμότερους θησαυρούς του κόσμου: τον σουγιά του μαχαραγιά, που κοσμείται από τέσσερα σμαράγδια εξαιρετικής σπανιότητας και ομορφιάς. Ο θησαυρός όμως βρίσκεται καλά φυλαγμένος στο μουσείο Τοπκαπί της Κωνσταντινούπολης και κανείς δεν φαίνεται να μπορεί να βάλει στο χέρι το ανυπολόγιστης αξίας κειμήλιο. Σύντομα, μία ομάδα από ερασιτέχνες κακοποιούς, κλεφτρόνια και έναν ανυποψίαστο, αγαθό μικροαπατεώνα, θα ταξιδέψουν μέχρι την καυτή Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να θέσουν σε εφαρμογή το «τέλειο» κόλπο. Στην πράξη, όμως, ο θησαυρός δεν θα είναι τόσο κοντά όσο υπολόγιζαν. Θα χρειαστεί να επιστρατεύσουν όλη την τύχη, την τόλμη αλλά και το στιλ που διαθέτουν, προκειμένου να τα καταφέρουν.

Οι ταινίες του Jules Dassin - και συγκεκριμένα όσες γυρίστηκαν την χρυσή εκείνη περίοδο, που η Μελίνα πλημμύριζε με γοητεία τα γκρο-πλαν του και ο Γάλλος σκηνοθέτης ήδη «εξελληνιζόταν» εσωτερικά και θεματικά - γεννούν ένα συναίσθημα παράξενο, λιγάκι αλλόκοτο, αλλά οπωσδήποτε καθησυχαστικό και ευχάριστο για τον θεατή. Τον Έλληνα θεατή. Τόσο το χρώμα, η γεύση και ο ήχος των ταινιών του, όσο και η όλη «ελληνοκεντρική», σχεδόν φολκλορική οπτική του, αλλά και το μοναδικό εκείνο κινηματογραφικό θαύμα, η Μερκούρη, καλλιεργούν μία ζεστή οικειότητα και την αίσθηση πως παρακολουθείς μία ταινία πέρα ως πέρα ελληνική. Ακόμα κι αν ο σκηνοθέτης είναι γαλλικής καταγωγής, με έντονη πορεία και εκτενές δείγμα γραφής πριν την συγκεκριμένη περίοδο της καριέρας του. Ακόμα κι αν η αντιμετώπιση του έργου, η ίδια η σκηνοθετική πρότασή του, επουδενί δεν θυμίζουν το στήσιμο των ταινιών του παλιού, καλού (;), ελληνικού σινεμά. Στο Topkapi, ωστόσο, αυτός ο εξελληνισμός των ταινιών του Dassin, που άλλοτε μοιάζει καταχρηστικός και άλλοτε πάλι αυτόματος και αυτονόητος, δοκιμάζεται. Γιατί το Topkapi είναι ίσως η πιο χολιγουντιανή «ελληνική» ταινία. Και αυτοί οι δύο όροι, Χόλιγουντ και Ελλάδα, ελάχιστες φορές έτυχε να συνυπάρξουν στην ίδια πρόταση.

Δέκα χρόνια μετά από την επιτυχία του «Rififi», της ταινίας που, όπως είχε γραφτεί τότε, έθεσε από την αρχή τους κανόνες αισθητικής των film-noir, o Dassin επιστρέφει με μία περιπέτεια αγωνίας, ντυμένης αυτή τη φορά με τον μανδύα της κωμωδίας. Κρατώντας άσσο στο μανίκι του την αξέχαστη μουσική επένδυση του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά και την ιδιότυπη, αναγνωρίσιμη πλέον μορφή της Μερκούρη, αφηγείται μία απίστευτη ιστορία απληστίας και πείσματος, γυρισμένης στις αγορές και τα παλάτια της Κωνσταντινούπολης. Δεν είναι, όμως, η μουσική, ή οι εικόνες, ή ακόμα και οι ερμηνείες που κάνουν τόσο ξεχωριστό το «Topkapi». Αυτό που πραγματικά εντυπωσιάζει -τουλάχιστον από τη σημερινή απόσταση των τεσσάρων δεκαετιών- είναι τα σεναριακά και τα σκηνοθετικά ευρήματα που επιστρατεύθηκαν, προκειμένου να περιβληθεί με το μέγιστο δυνατό σασπένς η πλοκή. Δεν θα ήταν υπερβολή, να πει κανείς πως ατόφιες σκηνές του «Topkapi» έχουν χρησιμοποιηθεί σε ταινίες όπως ο «Ροζ Πάνθηρας», το πιο πρόσφατο «Entrapment», αλλά και το «Mission Impossible» (φέρτε απλά στο μυαλό σας, τη σκηνή όπου ο Τομ Κρουζ κρέμεται με σκοινιά πάνω από το παγιδευμένο με μικρό-αισθητήρες πάτωμα, και θα καταλάβετε!).

Αποκτά, επομένως, πολλαπλάσια κινηματογραφική αξία μία ταινία ούτως ή άλλως καλογυρισμένη, έξυπνα γραμμένη και στηριγμένη σε ικανές, ιδανικά εύστοχες ερμηνείες, επειδή ακριβώς περιπλέκει το ζήτημα της «εθνικότητας» του όλου εγχειρήματος; Ίσως να μην έχει καμία απολύτως σημασία!